Vandaag kunnen we ons niet meer helemaal voorstellen hoe gegevensbeheer in de gezondheidszorg er vroeger aan toe ging. Heel wat van de studenten en de jong afgestudeerden zijn digital native. Ze hebben steeds geleefd in een omgeving waar technologie hun dagelijks activiteiten mee bepaalt, vorm geeft, faciliteert en hen soms ook uitdaagt.
Een korte reis door de tijd helpt je om je toch iets te kunnen verbeelden bij de historiek. Niet onbelangrijk om de structuur van de digitalisering vandaag soms te begrijpen, aangezien het vaak nog sporen draagt van het verleden. Maar ook niet onbelangrijk om je collega’s te begrijpen die uit diverse generaties samen gebracht worden in één werkomgeving, de technologie gevoede realiteit van vandaag.
Vroeger
Heel vroeger was er als voorloper van de ziekenhuizen ‘het gasthuis’. Gasthuizen hadden oorspronkelijk de functie van een gastvrij verblijf, iedereen was er welkom. Pas later evolueerde dit naar de opvang van zieken. De gasthuizen werden veelal bemand door religieuzen. Vandaar ook de benaming ‘zuster’ voor verpleegkundigen. Zieken in de gasthuizen werden verzorgd door de aanwezige zusters, omdat in hun omgeving de mogelijkheid om de zorg te verlenen ontbrak. In die tijd verbleven mensen in de gasthuizen in grote zalen, later verpleegzalen. Deze gasthuizen kenden hun evolutie naar plaatsen specifiek voor de opvang van zieken, soms met gespecialiseerde settings voor bijvoorbeeld leprazorg.
In deze grote zalen was centraal een bureel voorzien voor de zuster of verpleegkundige die vanuit dit centraal punt in staat was zich door observatie en meting een beeld te vormen van toestand van de patiënten en het handelen er op af te stemmen. De arts kwam langs op de zaal om zorg te verlenen. Achteraan de bedden werden patiëntencharts bijgehouden. Naast persoonsgegevens bevatten deze vooral observatie en meetresultaten. De manier waarop ze bewaard werden, aan het bed, gaf een goed overzicht om de informatie snel in te schatten en te vertalen naar handelen.
Voor langdurigere bewaring van gegevens werd gebruik gemaakt van dossierkasten en steekkaarten. Op deze manier was informatie op een systematische manier toegankelijk wanneer deze terug geconsulteerd moest worden.
Doorheen de tijd werd dossierbeheer afgeschermd van het zicht meer gangbaar. Issues als privacy werden een begrip en de hoeveelheid informatie die vrzameld werd breidde met de vooruitgang van wetenschappelijke inzichten en mogelijkheden ook steeds uit.
Nog later werd er digitaal materiaal verzameld, bijvoorbeeld van beeldvorming. Dit vroeg om aangepaste bewaarwijzen. Deze digitale opslag werd steeds efficiënter en compacter. Later werden analoge gegevens gedigitaliseerd om ze eveneens compact te kunnen bewaren.
Compacte bewaring was geen garantie voor vlotte toegankelijkheid van informatie. Dat leidde op zijn beurt tot een nood aan standaardisering van dataopslag onder de vorm van codering en structurering.
En daar ontstaat het prille begin van de big data vergaring in de zorg. Data die vlot toegankelijk zijn en gestandaardiseerd lenen zich immers tot analyse die op zijn beurt mogelijkheden biedt voor diagnostiek en onderzoek.
Hoewel de zorg als snel gebruik maakte van technologische toepassingen in bepaalde domeinen zoals beeldvorming, was deze tendens niet veralgemeend. Tot vandaag zien we zorginstellingen die nog gebruik maken van een papieren dossier bedside. Ook in grote ziekenhuizen werd de omschakeling soms nog niet zo lang gemaakt, denk bijvoorbeeld aan bepaalde afdelingen van het Sint-Maarten ziekenhuis waar sommige afdelingen pas bij de verhuis naar de nieuwbouw deze stap naar digitalisering maakten.
Opvallend is dat diensten en sectoren in de zorg waar een sterke multidisciplinaire werking is binnen de organisatie vaak vlugger digitaliseren. Een multidisciplinaire werking over de grenzen van de organisatie heen werkt dan weer remmend op de digitalisering. Het hele gegeven van dataveiligheid en datauitwisseling en opslag zijn hierin vanzelfsprekend de bepalende factoren. Wanneer binnen een organisatie eenzelfde platform gebruikt wordt en programma’s afgestemd worden om efficiëntie te verhogen versnelt dit de evolutie. Waar angst is rond databeheer, gebrek aan standaarden enz. dan werkt dit remmend.
Nu
Vandaag zien we in bijna alle zorgsectoren de digitalisering zich manifesteren. Zowel in het gebruik van bijvoorbeeld meetapparatuur als in het dossierbeheer.
In chronisch zorgsetting is de systematische en stabielere zorgcontext mogelijk een reden om minder de nood aan en voordelen van digitalisering te ervaren. Anderzijds kunnen ook deze sectoren niet achter blijven en is net voor hen het rendement van een goede input van basisgegevens op digitale wijze een proces dat op termijn rendeert in de zorg voor de cliënt zelf door efficiëntieverhoging en transparantie. In een acute setting zijn de mogelijkheden die digitalisering biedt om slim met gegevens om te gaan een bijzondere meerwaarde om werk efficiënt te organiseren.
Toekomst
Waar we vandaag al toepassingen van VR, AR en AI zien in de zorg, hoofdzakelijk in de opleidingscontext en slechts beperkt in therapeutische setting, zal de evolutie de impact van deze technologieën ook verder drijven.
Vandaag doet zelfs onze hogeschool onderzoek naar de impact van deze toepassingen op de zorg binnen een TETRA-project immersive care.
